Tuuuuuuuuut!!! We komen eraaaaaaan!

Lieve allemaal,

Deze keer heb ik besloten om het reilen en zeilen rondom het Jamaicaanse openbaar vervoersleven eens goed onder de loep te nemen. Er zijn namelijk zoveel dingen gaande die heel anders zijn dan in Nederland. En ik geniet daar (voor het grootste gedeelte dan) heel erg van. Vandaar dat ik dat met jullie wil delen. 

Wanneer je van het ene punt naar het andere wilt komen heb je een aantal opties:

• Je neemt een bus. 

Dit systeem is niet heel veel anders dan in Nederland. De bussen hebben nummers, vaste routes en haltes, vaste prijzen. Het enige wat verschilt is de regelmaat: de tijd wordt niet zo nauw genomen, dus de kans dat je bus niet op komt dagen of een halfuur te laat komt is zeer waarschijnlijk. Wat ook verschilt is de manier van instappen. Na het een en ander gereisd te hebben, heb ik inmiddels een aantal verschillende manieren van instappen kunnen onderscheiden. De Britse manier: wie het eerst komt, die het eerst maalt. Men staat netjes in de rij te wachten op zijn/haar beurt. Alles gaat rustig, beheerst en ... Brits. De Nederlandse manier: iedereen staat bij de halte te wachten en hoopt dat de ingang voor zijn/haar neus stopt. Als de bus eenmaal is gestopt drommen de mensen naar die plek. Een beetje voordringen of ellebogenwerk is geoorloofd, maar het blijft beschaafd. Dat ik dit de Nederlandse manier noem, wil niet zeggen dat het alleen in NL gebeurt. Dit is alleen de plek waar ik het t meeste zie. En dan... de Jamaicaanse manier: de bus is al een uur niet komen opdagen en het perron staat bom vol. Mensen kijken wat verveeld om zich heen, maar lijken niet al te geirriteerd. Op het moment echter dat de bus in het zicht verschijnt, komt er een soort zenuwachtigheid over de mensen. Ze lopen naar voren en proberen in te schatten waar de deur van de bus zich enkele ogenblikken later zal bevinden. De bus stopt en iedereen snelt richting het doel: de deur! Dan begint het spectakel. Mensen kloppen op de deur van de bus om de chauffeur te dwingen deze te openen. Er wordt geduwd, getrokken, gesprongen en gekropen. Iedereen is wanhopig voor een van de felbegeerde stoelen en zal er alles, alles aan doen om er een te bemachtigen. Er wordt niet meer gelet op leeftijd, sekse of lichamelijke conditie, want er is maar een doel: WIJ WILLEN ZITTEN! Wat een schouwspel...

• Je reist per taxi. 

Ook dit systeem is gelijk aan dat in Nederland of andere landen. Je stapt in een (prive)taxi, zegt waar de reis naartoe gaat en aan het einde vervloek je de hoge rekening. 

• Je pakt een routetaxi. 

Dit is het gedeelte wat ik geweldig vind. Zoals de naam al zegt, rijden deze voertuigen (auto's, minibusjes of wat grotere busjes) langs een bepaalde route. Dat staat op de zijkant van de deur. Er is geen vast schema, want pas wanneer er geen plaatsen meer vrij zijn wordt er vertrokken. Dat laatste wordt nogal letterlijk genomen. Waar er in andere landen al lang geen plaats meer is, wordt er in Jamaica nog een plekje gevonden. Met z'n achtendertigen in een busje is mij dan ook niet vreemd. Behalve het begin- en eindpunt zijn er geen vaste haltes. Wanneer je uit wilt stappen roep je door de bus 'Bus stop!' en binnen een paar seconden staat de bus dan langs de weg om je eruit te laten, of dat nou in een bocht, op een heuvel of op de vluchtheuvel op de snelweg is (!).

Toen ik inmiddels in een paar verschillende routetaxi's had gezeten viel mij op dat elke chauffeur zijn eigen stijl laat zien in de auto door middel van de bekleding, muziek en rijstijl. Keiharde reggae uit een geavanceerde soundsystem, in combinatie met lederen bekleding die wordt beschermd door plastic klinkt anders dan in een auto waarin de naar beneden vallende ramen, deursloten en lamme blazers bij elkaar gehouden worden door stukjes karton. Interessant vind ik het hoe dit soort auto's diezelfde maand nog door een goedgekeurde APK zijn gekomen, te zien aan de sticker op de voorruit. Dan ga je je toch afvragen waarom je in Nederland zo veel betaalt...

De manier van het ronselen van mensen is een heel luidruchtige, onrustige bezigheid. Wanneer je een taxi standplaats op komt lopen word je van alle kanten elke mogelijke bestemming toegeroepen: "Kingston?! Half Way Tree busstation!? Port Antonio! Port Antonio! Bull Bay?!" Als je ook maar een beetje blijk van herkenning geeft bij een van de opties, word je bij je pols gegrepen en door een mannetje ferm naar het voertuig geescorteerd die jou op de juiste plek kan krijgen. Deze overenthousiaste man wordt de 'doctor' genoemd. Wanneer het voertuig vol is, reist hij mee en verzamelt al het geld van de passagiers. De prijzen van de routetaxi liggen vast (dwz: voor een local, want van mij als toerist wordt vaak nog verwacht dat ik meer betaal), ongeacht hoe ver je mee gaat op de route. Voor elke passagier krijgt de doctor een bepaald bedrag, dus dat is de voornaamste reden om zoveel mogelijk mensen in de bus te krijgen. Laatst zat ik met 23 mensen (inclusief kinderen) in een busje voor 12 personen. Wanneer er aan twee kanten mensen zo ongeveer op je schoot zitten is het geen moeilijke opgave om contact te maken met de locals. Op die momenten in het OV heb ik tot nu toe dan ook de leukste gesprekken gehad. De bevolking is hier heel geinteresseerd in wat ik allemaal heb gezien en gedaan en ik vind het mooi om te zien hoe trots ze zijn op de schoonheid van hun geweldige land. Tegelijkertijd is er heel veel kritiek op de regering van het land, wat soms ook voor pittige discussies en meningen zorgt. Ik leer tijdens deze gesprekken daardoor veel van het land en de politiek.

Voordat de bus vertrekt, komen verschillende mensen in of langs de bus om allerhande waren te verkopen: frisdrank, waterijsjes, nootjes en chips, maar ook een-seconden lijm: "Krazy Glue, to fix your tools or your shoe! Nothing it can't do. Krazy Glue!"

Het tempo waarop dingen in dit land gaan vind ik allermeest interessant. Laatst stond ik met wat mensen een kokosnoot te drinken/eten aan de kant van de weg. We wilden inderdaad de bus terug nemen naar het guesthouse waar we verbleven, maar hadden geen haast. We hielden dan ook geen bus aan, maar lieten alles aan ons voorbij gaan. Op een bepaald moment kwam er weer een toeterend busje voorbij en toen de doctor de situatie doorhad, zorgde hij ervoor dat de bus met passagiers erin tegen ons protest in, aan de kant van de weg op ons wachtte. Het maakte hem niet uit dat we nog een kokosnoot kochten en op ons dooie gemak aan het genieten waren. Zelf werd ik er nogal ongemakkelijk van, maar niemand leek er last van te hebben. Dit laatste kan ik zeer moeilijk rijmen met een busrit die ik heb meegemaakt richting Port Antonio (in het oosten van Jamaica) waar we door de Blue Mountains raceden. Een uur lang heeft de chauffeur de claxon ingedrukt gehouden, om in de haarspeldbochten de tegenliggers te laten weten dat we er met een noodvaart aan kwamen rijden. Dit is jammer genoeg niet de enige keer dat ik last had van bijna doodervaringen. Ik merk dat ik wel begin te wennen aan de rijstijl hier en dat ik mezelf al wel heb betrapt op gedachtes als: "Ach, volgens mij weten ze wel wat ze doen."

Inmiddels heb ik ook een keer meegemaakt dat de taxi waarin ik zat (een personenauto) door de politie werd aangehouden. De reden hiervoor was dat we er met z'n zevenen in zaten. Twee personen teveel, dat kost zo'n 8 dollar. Het mooie was dat iedereen na het invullen van de gegevens weer in de taxi kon stappen om op de plaats van bestemming te worden gebracht...! Dat gebeurde voordat ik in een busje zat waar de band na 3 potholes stuk gereden was. Er werd niet al te snel tot actie overgegaan. We reden nog een paar minuten verder met een platte band voordat we eindelijk aan de kant van de weg stopten. Aangezien het buiten in de volle zon nogal warm was, had blijkbaar niemand zin om de bus uit te stappen. Jamaica zou Jamaica niet zijn als een band niet verwisseld kon worden met elf wachtende mensen in de bus! Na een tijdje letterlijk opgekrikt te zijn, konden we met een nieuwe band weer verder rijden, zonder dat iemand (behalve de chauffeur en de doctor) van hun plaats was gekomen.

Dit zijn denk ik de meest opzienbarende ervaringen die ik tot nu toe in het OV heb gehad. Ondanks dat ik nog steeds mijn ogen uitkijk en mij er keer op keer weer over verbaas hoe het eraan toegaat, is dit voor mij een grote bron van mijn belevenissen. 

Liefs, 
Henriette